Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες εισαγωγής του θεάτρου στην εκπαίδευση, είτε μέσω των Αναλυτικών Προγραμμάτων για όλες τις βαθμίδες, είτε μέσω Πολιτιστικών Προγραμμάτων (Θεατροπαιδαγωγικά Προγράμματα, Σχολικοί Αγώνες Θεάτρου κ.ά.). Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ, ωστόσο, δεν είναι οι απόπειρες να προσεγγίσει το Θεάτρο το Σχολείο και το αντίστροφο (π.χ. με την παρακολούθηση παραστάσεων ή την πρόσκληση θεατρικών ομάδων στα σχολεία), αλλά το πώς μπορεί να εισαχθεί το θέατρο στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Πάνω σε αυτό το ζήτημα υπάρχουν δύο κύριες προσεγγίσεις:

η καλλιτεχνική προσέγγιση που αντιμετωπίζει το θέατρο ως αυτόνομο γνωστικό αντικείμενο (τα παιδιά μαθαίνουν για το θέατρο) και

η παιδαγωγική που το αντιμετωπίζει ως μέσο μάθησης (τα παιδιά μαθαίνουν μέσω του θεάτρου).

Παρόλα αυτά πλέον γίνεται προσπάθεια συγκερασμού των δύο αυτών τάσεων με τη συνδυαστική προσέγγιση που προσπαθεί να επιτύχει στόχους τόσο καλλιτεχνικούς όσο και παιδαγωγικούς. Ωστόσο, ειδικότερα στην Προσχολική Αγωγή θεωρείται καταλληλότερη η παιδαγωγική προσέγγιση, καθώςθα πρέπει να δίνεται βάρος στην ψυχαγωγική και παιδαγωγική διάσταση του θεάτρου (Γραμματάς, 1999, σσ. 144). Έτσι, τα παιδιά με τη βοήθεια των θεατρικών τεχνικών που χρησιμοποιούνται κατά την εκπαιδευτική διαδικασία ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους, καλλιεργούν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους, κατανοούν βαθύτερα τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους.

Στη συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά κάποιες βασικές θεατρικές τεχνικές, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην προσχολική εκπαίδευση. Φυσικά, είναι απαραίτητο να έχουν προηγηθεί ασκήσεις χαλάρωσης, δεσίματος της ομάδας και δημιουργίας θετικού κλίματος για θεατρική δράση [π.χ. παιχνίδια με τις πέντε αισθήσεις, μιμητικά παιχνίδια, ασκήσεις εμπιστοσύνης κ.ά. Μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση τέτοιων παιχνιδιών αναφέρεται στο Mégrier(1995)]. Οι τεχνικές που παρουσιάζονται μπορούν να αξιοποιηθούν σε διάφορα κείμενα έτοιμα [παραμύθια, ποιήματα, τραγούδια, θεματικές ενότητες] ή μη [αυτοσχέδια κείμενα που προκύπτουν από την ομάδα]. Ωστόσο, για να υπάρχει μία κοινή βάση αναφοράς, εδώ θα αναφέρονται παραδείγματα από γνωστά παραμύθια.

Παγωμένη εικόνα

Τα παιδιά παρουσιάζουν τις σημαντικές στιγμές με ένταση από μια ιστορία ή ένα γεγονός με ακινησία, σαν να ποζάρουν για μια φωτογραφία [π.χ. τη στιγμή που τα επτά κατσικάκια ανοίγουν την πόρτα στο λύκο]. Η απουσία λόγου διευκολύνει τα παιδιά μικρών ηλικιών, καθώς η έμφαση δίνεται. στη σωματική έκφραση και την εκφραστική του προσώπου.Για πιο ολοκληρωμένη παρουσίαση μπορούν να χρησιμοποιηθούν και αυτοσχέδια κοστούμια και σκηνικά. Επίσης η χρήση ενός καθρέφτηκαι μιας φωτογραφικής μηχανής για να βλέπουν τα παιδιά το αποτέλεσμα, βοηθούν ιδιαίτερα στην εξάσκηση αυτής της τεχνικής.

Tableauvivant

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συνέχεια και εξέλιξη της προηγούμενης τεχνικής. Διαφορετικές ομάδες δημιουργούνδιαφορετικές παγωμένες εικόνες. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για παρουσίαση σε κοινό, αν χρησιμοποιηθεί ταυτόχρονα και μουσική ή και λεκτική αφήγηση. Η κάθε ομάδα περνά από την ακινησία στη δράση [δείχνοντας το λίγο πριν ή το λίγο μετά την παγωμένη εικόνα] και ξανά στην ακινησία, σαν εικόνες ενός βιβλίου που ζωντανεύουν. Για παράδειγμα, εικόνα 1^η: μια μαμά δίνει ένα καλαθάκι στην κόρη της. Αρχίζει η δράση (με λόγο ή χωρίς) και καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για την Κοκκινοσκουφίτσα. Η δράση σταματά με την Κοκκινοσκουφίτσα να ανοίγει την πόρτα για να πάει στη γιαγιά της. Εικόνα 2^η(άλλη ομάδα παιδιών): η Κοκκινοσκουφίτσα στο δάσος. Αρχίζει η δράση και η Κοκκινοσκουφίτσα περπατά στο δάσος μαζεύοντας λουλουδάκια, ενώ τριγύρω της τρέχουν μικρά ζωάκια και ο λύκος παραφυλάει. Η δράση σταματά όταν η Κοκκινοσκουφίτσα φτάνει στο σπίτι της γιαγιάς για να συνεχιστεί με επόμενη ομάδα παιδιών. Κάθε φορά παίζει μία ομάδα και οι υπόλοιπες είναι σε ακινησία. Εννοείται ότι η δράση διαρκεί ελάχιστα για να μην αυξάνεται ο χρόνος που τα παιδιά θα πρέπει να βρίσκονται σε ακινησία.

Παντομίμα

Καθαρά σωματική μορφή θεάτρου, χωρίς λόγο, αλλά με μεγάλη έμφαση στις λεπτομέρειες των κινήσεων και εκφράσεων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εμπέδωση μιας θεματικής ενότητας, μιας ιστορίας ή ενός γεγονότος [π.χ. μια ομάδα παιδιών παρουσιάζει με παντομίμα ένα επάγγελμα ή μια σκηνή ή έναν ήρωα από ένα παραμύθι και τα υπόλοιπα προσπαθούν να μαντέψουν]. Εκτός από τέτοιου είδους παιχνίδια, η παντομίμα είναι κατάλληλη και για παρουσίαση σε κοινό, με παράλληλη αφήγηση-σύνδεση σκηνών και συνοδεία μουσικής.

Κατασκευή κούκλας/φιγούρας

Τα παιδιά κατασκευάζουν και παίζουν με κούκλες/φιγούρες έτοιμες ή αυτοσχέδιες ιστορίες ή τμήματα από τις θεματικές ενότητες με τις οποίες ασχολούνται [π.χ. τα σχήματα ή τα φρούτα που τσακώνονται για το ποιο είναι καλύτερο ή τα συναισθήματα και τα ερεθίσματά τους, όπως ο κύριος φοβισμένος και το φάντασμα]. Τα παιδιά έτσι έρχονται σε επαφή με διάφορα υλικά, ενσωματώνουν στις κατασκευές τους τα χαρακτηριστικά που θεωρούν σημαντικά τα ίδια, ασκούνται στην απόδοση φωνής και κίνησης στις κούκλες τους και ενθαρρύνονται να μιλήσουν για όσα τα απασχολούν. Από την ενασχόλησή τους αυτή μπορεί να προκύψει μια παράσταση κουκλοθεάτρου ή θεάτρου σκιών ή ακόμα και η δημιουργία της κούκλας της τάξης.

Είναι αληθινή πρόκληση στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε να μεγαλώσουμε αισιόδοξα παιδιά… Όλα γύρω μας «φωνάζουν» αρνητισμό και απαισιοδοξία. Πως μπορούμε λοιπόν να μεταδώσουμε στα μικρά μας τον αισιόδοξο τρόπο σκέψης, που για να λέμε την αλήθεια αποτελεί περισσότερο στάση ζωής; Η αισιοδοξία δεν είναι κάτι που κληρονομείται, δεν περιέχεται στο γενετικό μας κώδικα. Είναι χαρακτηριστικό που διδάσκεται κυρίως από το περιβάλλον και κάθε ένας από μας μπορεί να το αποκτήσει.

Η αισιόδοξη στάση ζωής είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορούμε να μάθουμε στο παιδί μας. Για να μεγαλώσουμε όμως ένα αισιόδοξο παιδί πρέπει να ξεκινήσουμε από νωρίς.

Ποια τα οφέλη αλήθεια ενός αισιόδοξου παιδιού; Το παιδί που έχει μάθει να αντιμετωπίζει αισιόδοξα τη ζωή είναι:

• προστατευμένο από την κατάθλιψη
• αρρωσταίνει λιγότερο
• δημιουργεί πιο επιτυχημένες σχέσεις
• αντιμετωπίζει τις δυσκολίες με μεγαλύτερο θάρρος

Όταν μιλάμε για αισιόδοξο παιδί δεν εννοούμε βέβαια ένα παιδί που πετάει στα σύννεφα. Μιλάμε για ένα παιδί που είναι ρεαλιστής, απλά έχει μάθει να επικεντρώνεται στα θετικά χαρακτηριστικά που μπορούν να το βοηθήσουν να ξεπεράσει τις δυσκολίες και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις.

Αν θέλαμε να δώσουμε έναν ορισμό για την αισιοδοξία θα ήταν: «η πεποίθηση ότι στο τέλος όλα θα πάνε καλά». Οι έρευνες δείχνουν ότι οι αισιόδοξοι άνθρωποι συνήθως τα καταφέρνουν, επειδή ακριβώς το πιστεύουν. Είναι πολύ σημαντικό να έχει την πεποίθηση ένα παιδί ότι μπορεί να τα καταφέρει στο τέλος παρά τις δυσκολίες. Αν δεν το πιστεύει αυτό τότε χάνει το λόγο να προσπαθεί.

Πως μπορούμε λοιπόν να βοηθήσουμε το παιδί μας να αποκτήσει αισιόδοξο τρόπο σκέψης και θετική στάση ζωής;

 

Αρχικά παρατηρούμε πως αισθάνεται το παιδί μας απέναντι στις καταστάσεις. Βλέπει το ποτήρι μισοάδειο ή μισογεμάτο; Όταν ματαιώνεται κάτι στη ζωή του πως το αντιμετωπίζει; Πιστεύει ότι όλα τα άσχημα συμβαίνουν σε αυτό; Αν ναι τότε έχει μια ροπή προς την απαισιοδοξία και εμείς θα πρέπει να το βοηθήσουμε να αλλάξει τρόπο σκέψης και στάση απέναντι στις καταστάσεις.

1.Δεν επιβραβεύουμε το παιδί μας για τα πάντα χωρίς λόγο: Το να λέμε σε ένα παιδί ότι όλα τα κάνει τέλεια δεν το βοηθάει να βιώσει την επιτυχία ούτε να μάθει το λόγο για τον οποίο πέτυχε. Αυτό δεν μπορεί να το οδηγήσει σε μια θετική στάση ζωής και στην αισιοδοξία, αφού θα βιώσει αργά ή γρήγορα τη ματαίωση.

Την Παγκόσμια Ημέρα Παιδκού Βιβλίου που γιορτάζεται στις 2 Απριλίου μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε συμπληρωματικά τα παρακάτω φύλλα εργασίας,  στις δραστηριότητες που θα οργανώσουμε στην τάξη μας για την ημέρα αυτή .

Τα Φυλλα Εργασίας έχουν ως επίκεντρο το παιδικό βιβλίο.

Βραβευμένη συγγραφέας, με 17  βιβλία στο ενεργητικό της και έχοντας εικονογραφήσει πάνω από 150 βιβλία άλλων συγγραφέων, η ευφάνταστη Λιάνα Δενεζάκη απαντάει στις ερωτήσεις του kindykids.gr και μας ανοίγει μια πόρτα στους παραμυθένιους κόσμους της.

Ας γνωριστούμε!!

Η Λιάνα Δενεζάκη είναι συγγραφέας και εικονογράφος. Σπούδασε γραφιστική και για ένα διάστημα εργάστηκε στο χώρο της διαφήμισης, ενώ παράλληλα αρθρογραφούσε σε περιοδικά και εφημερίδες. Η μεγάλη της αγάπη ήταν και παραμένει το βιβλίο, στο οποίο στράφηκε γρήγορα.

Το 2009 τιμήθηκε με τον Έπαινο Προσχολικής και Πρώτης Σχολικής Ηλικίας του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου «Πηνελόπη Μαξίμου» για το βιβλίο Ένας Γενναίος Σκύλος, ενώ το 2010 με το Βραβείο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου Μέσης Σχολικής Ηλικίας «Φανής Αποστολίδου» για το βιβλίο Μαρδούκ!.

Μέχρι σήμερα έχει γράψει 17 παιδικά βιβλία που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Λιβάνη κι έχει εικονογραφήσει περισσότερα από 150 βιβλία πολλών εκδοτικών οίκων. Είναι μέλος του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς κι έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις εικονογράφησης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα «100 mirrors-Εργαλεία για την ενίσχυση της γυναικείας επιχειρηματικότητας» στο πλαίσιο του προγράμματος «Δια βίου Μάθηση» (τομεακό πρόγραμμα Εrasmus). 

Κυρία Δενεζάκη καλωσορίσατε στο kindykids.gr! Αλήθεια, πως αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων;

Η συγγραφή στη ζωή μου προέκυψε αυθόρμητα. Έμοιαζε να είναι η φυσική συνέχεια όλων εκείνων των εικόνων που κατά καιρούς ζωγράφιζα για την προσωπική μου ευχαρίστηση. Απλώς, κάποια στιγμή ήρθε η ώρα να τις αφήσω να αφηγηθούν τις ιστορίες τους.

Από που αντλείτε την έμπνευσή σας για τη δημιουργία των παραμυθένιων κόσμων σας;

Αυτή η ερώτηση πάντα μου προκαλεί αμηχανία, γιατί το μόνο που έρχεται κάθε φορά να απαντήσω είναι: «Από παντού!»

Πόση ευκολία σας παρέχει το γεγονός ότι είστε και εικονογράφος και πόσο απαιτητικό είναι να δημιουργείτε εικόνες και κόσμους για τις ιστορίες άλλων συγγραφέων;

Σκέφτομαι με εικόνες. Οπότε, όταν διαβάζω μια ιστορία -ανεξάρτητα αν καλούμαι να την εικονογραφήσω ή όχι,- αυτή έχει ήδη μορφή στο μυαλό μου. Αυτό που θέλω να πετυχαίνω κάθε φορά είναι να μεταφέρω τις εικόνες που γεννάει μέσα μου μια ιστορία με τρόπο τέτοιο που να παρασύρει και τους αναγνώστες στο ταξίδι του συγγραφέα.

Γνωρίζετε από την αρχή, το τέλος της κάθε ιστορίας που γράφετε ή σας οδηγούν οι ήρωές σας;

Όταν οι ήρωες ενός μυθιστορήματος έχουν δομηθεί με ειλικρίνεια και συνέπεια, όταν τους έχει αποδοθεί παιδική ηλικία, ταυτότητα, συγκεκριμένα βιώματα και χαρακτήρας λειτουργούν αυτόνομα από τον συγγραφέα. Εκείνος θέτει τις παραμέτρους. Ο τρόπος που θα αντιδράσουν όμως δεν ορίζεται παρά μόνο από τις σχέσεις και τις δυναμικές της ίδιας της ιστορίας. Κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου «Το Σμαράγδι και η Θάλασσα», ήταν πολλές οι φορές που ένιωθα συγγραφέας αλλά και αναγνώστης ταυτόχρονα. Από τη μία έθετα τις συνθήκες και από την άλλη αγωνιούσα να γράψω τη συνέχεια για να δω και γω η ίδια τι θα συμβεί παρακάτω. Στη δική μου περίπτωση οι ήρωές μου είναι αυτοί που με καθοδηγούν.

Το δικό σας αγαπημένο βιβλίο όταν ήσαστε παιδί;

«Ο παπουτσής και τα ξωτικά», των αδερφών Γκριμ ήταν και είναι το παραμύθι που αγαπώ περισσότερο απ’ όλα.

Υπάρχει κάποιο βιβλίο, που κατά τη γνώμη σας, πρέπει οπωσδήποτε να διαβάσει κάθε παιδί;

Η ανάγνωση για μένα είναι εξερεύνηση, ελευθερία, είναι ταξίδι, γιορτή και γι’ αυτό, κατά τη γνώμη μου, δεν της ταιριάζουν τα «πρέπει». Ας φέρουμε σε επαφή τα παιδιά με καλογραμμένα βιβλία που καλλιεργούν τη δημιουργική φαντασία και τις αξίες της ζωής και ας τα αφήσουμε να ανακαλύψουν μόνα τους τι είναι αυτό που θα αγαπήσουν περισσότερο.

Ποιο είναι το ωραιότερο πράγμα στη ζωή ενός συγγραφέα;

Για μένα είναι το διάστημα που βουτάω στο μύθο τη στιγμή που πλάθεται. Όταν χάνομαι μέσα στις μυρωδιές, τα σοκάκια, τους ήχους και τις γεύσεις του. Αισθήσεις που παραμένουν για καιρό, ακόμα κι όταν έχει μπει η τελευταία τελεία. 

Το 2009 τιμηθήκατε με τον Έπαινο Προσχολικής και Πρώτης Σχολικής Ηλικίας του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου «Πηνελόπη Μαξίμου» για το βιβλίο «Ένας γενναίος Σκύλος» και το 2010 με το Βραβείο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου Μέσης Σχολικής Ηλικίας «Φανής Αποστολίδου» για το βιβλίο «Μαρδούκ». Πως αισθάνεστε για αυτήν την επιβράβευση;

Δε θέλω να φανώ αχάριστη, αλλά για μένα η μεγαλύτερη επιβράβευση έρχεται από τα ίδια τα παιδιά, όταν επισκέπτομαι κάποιο σχολείο για παράδειγμα και τα ακούω γεμάτα ενθουσιασμό να μου λένε πόσο πολύ τους άρεσε κάποιο βιβλίο μου. Τα μάτια των παιδιών δεν λένε ψέματα, κι αυτό για μένα είναι το μεγαλύτερο βραβείο και δεν το αλλάζω με καμιά διάκριση.