Ας κλείσουμε τα μάτια και ας φανταστούμε ότι στο ένα μας χέρι κρατάμε ένα πλαστικό πορτοκάλι και στο άλλο μας χέρι ένα αληθινό πορτοκάλι. Μπορούμε να αναγνωρίσουμε πολύ εύκολα ποιο είναι το πλαστικό και ποιο το πραγματικό, χωρίς να το δούμε! Το αναγνωρίζουμε από την υφή, από την μυρωδιά, από το βάρος του, από το αν είναι σκληρό ή μαλακό, από την θερμοκρασία κλπ. Για όλες αυτές τις πληροφορίες είναι υπεύθυνη η Αισθητηριακή μας Ολοκλήρωση.
Για τους περισσότερους ανθρώπους η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση (Α.Ο.) αναπτύσσεται ομαλά μέσα από το παιχνίδι και τις ελεύθερες δραστηριότητες κατά την παιδική ηλικία. Η ικανότητα του σχεδιασμού μίας κίνησης, της επεξεργασίας των αισθητηριακών ερεθισμάτων, της συγκέντρωσης, της οργάνωσης και της οργανωμένης εκτέλεσης, έρχονται αυτόματα στα παιδιά ως μία φυσική εξέλιξη της ωρίμανσης του εγκεφάλου.
Πιο συγκεκριμένα, η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι η ικανότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) να οργανώνει, και να επεξεργάζεται τις αισθητήριες πληροφορίες που μεταφέρονται στον εγκέφαλο μέσα από τα μάτια, το δέρμα, τα αυτιά, τους μυς, το στόμα, την μύτη, τις αρθρώσεις κλπ και να τις χρησιμοποιεί κατάλληλα για να παράγει κατάλληλες προσαρμοστικές αντιδράσεις του σώματος στο περιβάλλον. (Ayres, 1989 στο Case-Smith, 1998˙Horrowitz&RÖst, 2007)
Για παράδειγμα, ας φανταστούμε ότι ο Γιάννης θέλει να φορέσει το καπέλο του. Πως θα τον βοηθήσει η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση για αυτό;
- Ο Γιάννης χρησιμοποιεί τα μάτια του για να το εντοπίσει.
- Ο Γιάννης χρησιμοποιεί τους μυς και τις αρθρώσεις του για να νιώσει ακριβώς που βρίσκεται το καπέλο του.
- Καθώς κινείται το χέρι του επάνω και προς το καπέλο του, αυτόματα, οι ισορροπιστικές αντιδράσεις του τον βοηθούν να ισορροπεί και να αναπροσαρμόζει τις κινήσεις του.
- Η αίσθηση της αφής τον ενημερώνει ότι κρατάει το μπροστινό μέρος του καπέλου χωρίς απαραίτητα να το βλέπει.
- Οι μυς και οι αρθρώσεις του τον ενημερώνουν ότι έχει κλείσει με την απαραίτητη δύναμη τα δάχτυλα του σταθεράστο καπέλο. Και μετακινεί προς τα πάνω το καπέλο τοποθετώντας το επάνω στο κεφάλι του με την κατάλληλη δύναμη και χωρίς να βλέπει (κινητικός σχεδιασμός).
- Η αίσθηση της αφής του Γιάννη του επιτρέπει να γνωρίζει ότι φόρεσε το καπέλο, το τοποθέτησε στο κεφάλι του.
- Οι μυς και οι αρθρώσεις του αυχένα αντιλαμβάνονται την αλλαγή του μικρού βάρους που προστέθηκε με το καπέλο και αποδέχονται την νέα κατάσταση.
Σε αντίθεση με τα προηγούμενα, η Διαταραχή της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης ή Ρύθμισης είναι μια διαταραχή κατά την οποία οι αισθητηριακές πληροφορίες δεν οργανώνονται κατάλληλα στον εγκέφαλο και αυτό μπορεί να προκαλέσει διάφορα προβλήματα στην ανάπτυξη, στην κίνηση, στη μάθηση, στην επικοινωνία, στην κοινωνικοποίηση, στην οργάνωση, στην προσαρμογή, στην επεξεργασία της πληροφορίας, στη συμπεριφορά του ατόμου και γενικότερα στην ανεξαρτητοποίηση του ατόμου.
Στο παράδειγμα με τον Γιάννη, αν ο Γιάννης είχε κάποια διαταραχή στην Αισθητηριακή του Ολοκλήρωση ίσως να μην μπορούσε να εντοπίσει το καπέλο, ίσως να το έπιανε με υπερβολική δύναμη και να το τσαλάκωνε, ίσως ο σχεδιασμός της κίνησης του για να το τοποθετήσει στο κεφάλι του να μην ήταν σωστός και να το έβαζεμε πολύ δύναμη, ίσως να μην ανεχόταν το μικρό σφίξιμο που προκαλεί στο κεφάλι το καπέλο κλπ Βλέπουμε λοιπόν ότι στην ουσία η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι η βάση και οι πυλώνες επάνω στους οποίους θα στηριχτεί όλο το οικοδόμημα της ανάπτυξης ενός ανθρώπου .
Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ
Τέλος, η Θεραπευτική Παρέμβαση Της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης, είναι μια μέθοδος που αποσκοπεί στη βελτίωση της αισθητηριακής επεξεργασίας μέσα από δραστηριότητες που προσφέρουν αισθητηριακά ερεθίσματα. Έτσι ώστε, μέσα από αυτές τις δραστηριότητες τα ερεθίσματα να καταγραφούν και να μορφοποιηθούν με πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Η παρέμβαση της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης ξεκίνησε από την Εργοθεραπεύτρια DrA.J. Ayres, τη δεκαετία του εξήντα. Είναι μία μέθοδος παρέμβασης που απευθύνεται σε παιδιά με διαταραχές της αισθητηριακής επεξεργασίας, που παρουσιάζουν δυσκολίες στη μάθηση και την απόδοσή τους στις καθημερινές δραστηριότητες (Ayres, 1972 στο Case-Smith, 1998).
Οι βασικές αρχές αυτής της παρέμβασης είναι οι εξής:
Η πρώτη από τις βασικές αρχές, μας λέει ότι η δυνατότητα του ατόμου για μάθηση, εξαρτάται από την ικανότητά του να λαμβάνει τις αισθητηριακές πληροφορίες από το περιβάλλον και από το σώμα του, να τις επεξεργάζεται και να τις ενοποιεί στο νευρικό σύστημα και να τις χρησιμοποιεί για να σχεδιάζει και να οργανώνει τη συμπεριφορά του.
Η δεύτερη αρχή μας μιλάει για το τι συμβαίνει όταν υπάρχει διαταραχή. Όταν το άτομο παρουσιάζει διαταραχή στην επεξεργασία και ολοκλήρωση των αισθητηριακών ερεθισμάτων, τότε διαταράσσεται η οργάνωση και η εκτέλεση της συμπεριφοράς του και αυτό επηρεάζει τη μάθησή του, την κίνηση και την γενικότερη επίδοση του.
Η τρίτη αρχή, έχει να κάνει με την παρέμβαση. Μας λέει ότι η παροχή ευκαιριών για ενισχυμένη αισθητηριακή εισροή, μέσα πάντα σε ένα πλαίσιο δραστηριότητας που έχει νόημα για το άτομο και ενώ το άτομο συνεχώς οργανώνει προσαρμοστική συμπεριφορά, θα έχει ως αποτέλεσμα να βελτιώσει την ικανότητα του νευρικού συστήματος για επεξεργασία και οργάνωση των αισθητηριακών ερεθισμάτων. Αυτό με τη σειρά του θα βελτιώσει τη μάθηση του ατόμου σε γνωστικό και κινητικό επίπεδο.
ΤΟ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΟ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΟΙ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΜΑΣ)
Οι αισθήσεις μας, μας επιτρέπουν να βιώνουμε και να απαντάμε στο περιβάλλον μας. Για να βιώσουμε το ηλιοβασίλεμα πρέπει να το κοιτάξουμε , όταν νιώθουμε κρύο φοράμε μια ζακέτα, όταν μυρίζουμε καπνό, απαντάμε στο περιβάλλον βγαίνοντας έξω από το σπίτι. Όταν οι αισθήσειςμας δουλεύουν μαζί με τον κατάλληλο τρόπο μας προστατεύουν (πχ καπνός), αλλά μας επιτρέπουν να απολαμβάνουμεκαι το περιβάλλον (πχ ηλιοβασίλεμα). Οι 5 μας αισθήσεις που οι περισσότεροι γνωρίζουμε είναι:
• Όραση- Οπτικό Σύστημα
• Ακοή– Ακουστικό Σύστημα
• Αφή– Απτικό Σύστημα
• Οσμή – Οσφρητικό Σύστημα
• Γεύση– Γευστικό Σύστημα
Υπάρχουν και άλλες 2 αισθήσεις που δεν είμαστε και τόσο εξοικειωμένοι με αυτές και δεν τις γνωρίζουμε όπως τις υπόλοιπες. Το Αιθουσαίο και το Ιδιοδεκτικό σύστημα που θα αναλυθούν παρακάτω: