ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΒΑΣΙΣΜΕΝΟ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: "Η ΜΙΚΡΗ ΕΛΕΝΗ..." - ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ Κ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ

Το ακόλουθο σχέδιο μαθήματος βασίζεται στο παραδοσιακό παιχνίδι της μικρής Ελένης που δεν την παίζουν οι φίλες της και υλοποιείται με τη μέθοδο του Εκπαιδευτικού Δράματος. Αφορμή στάθηκε ο αποκλεισμός μιας μαθήτριας (προνήπιο) από τους συμμαθητές της, οι οποίοι δεν ήθελαν να παίζουν μαζί της με την αιτιολογία ότι «κάνει σαν μώρο, όλο κλαίει και γκρινιάζει». Μπορούμε να το εφαρμόσουμε στην τάξη μας από τις πρώτες εβδομάδες και ειδικά σε περιπτώσεις, όπου έχουμε να αντιμετωπίσουμε συγκρούσεις ανάμεσα στα παιδιά και φαινόμενα αποκλεισμού κάποιων παιδιών από τα υπόλοιπα. Στη συνέχεια ακολουθεί περιγραφή των δραστηριοτήτων και της εμπειρίας που αποκτήθηκε μετά την εφαρμογή του σε μια ολιγάριθμη τάξη νηπιαγωγείου.

Τμήμα: Ολοήμερο

Διάρκεια υλοποίησησς: 1 εβδομάδα.

Εισαγωγή στο Εκπαιδευτικό Δράμα
Αρχικά στην ώρα του διαλείμματος παίξαμε με τα παιδιά το παιχνίδι της μικρής Ελένης, το οποίο το γνώριζαν σχεδόν όλακαι ήθελαν πολύ να συμμετάσχουν. Μάθαμε και το τραγουδάκι:

«Η μικρή Ελένη κάθεται και κλαίει
γιατί δεν την παίζουνε οι φιλενάδες της!
Σήκω επάνω, τα μάτια κλείσε,
τον ήλιο κοίτα κι αποχαιρέτησε!
Κι όποιον θέλεις φίλησε!»

Με αφορμή το τραγούδι κάναμε μια χαλαρή συζήτηση με βασικά θέματα το πώς αισθάνεται η μικρή Ελένη και γιατί δεν την παίζουν οι φίλες της. Προκειμένου να βοηθηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν το πρόβλημα που αντιμετώπιζε η μικρή Ελένη, δουλέψαμε την τεχνική «ρόλος στον τοίχο» ελαφρώς παραλλαγμένη. Στην αρχή χρησιμοποιήσαμε ένα πλαστικοποιημένο σκίτσο ενός κοριτσιού χωρίς χαρακτηριστικά προσώπου στο ρόλο της μικρής Ελένης, όπου τα παιδιά συμπλήρωναν με πλαστελίνη τα χαρακτηριστικά του προσδίδοντάς όποια συναισθηματική έκφραση πίστευαν ότι ταιριάζει καλύτερα. Όλα τα παιδιά απέδωσαν στη μικρή Ελένη τα χαρακτηριστικά ενός λυπημένου προσώπου με τις άκρες των χειλιών στραμμένες προς τα κάτω. Στη συνέχεια αναρτήσαμε το σκίτσο στον τοίχο ώστε να το βλέπουμε όλοι και παίξαμε το εξής παιχνίδι: σε κύκλο πετούσε μια μπάλα ο ένας στον άλλο, χωρίς να ακολουθούμε τη σειρά, όσο ακουγόταν μια γρήγορη μουσική. Κάθε φορά που σταματούσε η μουσική, το παιδί που κρατούσε τη μπάλα έλεγε μια λέξη που πίστευε ότι ταιριάζει με τη μικρή Ελένη. Η λέξη μπορεί να ήταν κάποιο επίθετο (μικρή, λυπημένη, θυμωμένη…), ένα χρώμα (ροζ, κίτρινο…), ένα ουσιαστικό (φόρεμα, κούκλα…) ή ένα ρήμα (κλαίει, φιλάει…). Τις λέξεις έγραφε η νηπιαγωγός όπως της τις υπαγόρευαν τα παιδιά σε αυτοκόλλητα χαρτάκια και τα κολλούσε στο σκίτσο. Όσες χαρακτήριζαν εξωτερικά τη μικρή Ελένη έμπαιναν στο περίγραμμα του σκίτσου και όσες περιέγραφαν πώς νιώθει έμπαιναν στο εσωτερικό. Η αλήθεια είναι πως υπερείχαν οι πρώτες, καθώς ήταν πιο εύκολο στα παιδιά να περιγράψουν εξωτερικά χαρακτηριστικά. Το παιχνίδι με τη μουσική χρησιμοποιήθηκε για να ενθαρρυνθούν να μιλήσουν και τα παιδιά που δεν είχαν άνεση στον προφορικό λόγο ή ήταν πιο ντροπαλά. Ο ρόλος στο χαρτί παρέμεινε κρεμασμένος καθ’ όλη τη διάρκεια του Εκπαιδευτικού Δράματος για να μπορούν να ανατρέχουν σε αυτόν τα παιδιά.

Έπειτα, τα παιδιά χωρίστηκαν σε ζευγάρια με το κάθε παιδί απέναντι από το ζευγάρι του, για να παίξουμε «γλύπτες και αγάλματα». Με τη συνοδεία απαλής μουσικής τα παιδιάέκαναν αρχικά απαλό μασάζ στο πρόσωπό τους και στη συνέχεια στο πρόσωπο του ζευγαριού τους. Μετά, το κάθε παιδί προσπάθησε να αποδώσει στο πρόσωπο του απέναντί του την έκφραση που πίστευε ότι θα έχει η μικρή Ελένη όταν δεν την παίζουν οι φίλες της (π.χ. κατέβαζαν τα χείλια προς τα κάτω ή τους έκλειναν τα μάτια σαν να κλαίνε). Όταν τελείωσαν όλοι οι «δημιουργοί» παρουσίασαν τα «δημιουργήματά» τους στην ομάδα και μετά ακολουθήθηκε η ίδια διαδικασία για το δεύτερο παιδί του κάθε ζευγαριού.
Στη συζήτηση που ακολούθησε τις παραπάνω δραστηριότητες τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να μοιραστούν προσωπικές τους εμπειρίες και να ανιχνεύσουμε τις γνώσεις τους πάνω στα συναισθήματα. Όλα τα παιδιά είχαν μια εμπειρία να αναφέρουν όπου ένιωσαν άσχημα ή ήθελαν να κλάψουν. Ωστόσο παρουσιάστηκε κάποια δυσκολία στο να κατανοήσουν όχι το γιατί έκλαιγε η μικρή Ελένη, αλλά για ποιους λόγους θα μπορούσαν να μην την παίζουν οι φίλες της. Απέφυγαν οποιαδήποτε αναφορά στο περιστατικό που συνέβαινε στην τάξη τους, ωστόσο στην πρόταση να γίνουμε Σπουδαίοι Ερευνητές για να λύσουμε την υπόθεση ενθουσιάστηκαν.
Έτσι λοιπόν, διαμορφώσαμε την τάξη σε γραφείο των Σπουδαίων Ερευνητών με πίνακα ανακοινώσεων, τηλέφωνο, γραφική ύλη και βιβλία. Τα νήπια, κυρίως όσα ήξεραν ήδη να γράφουν κάποιες λεξούλες, ανέλαβαν το ρόλο του γραμματέα μαζί με τη νηπιαγωγό, ένα παιδί απαντούσε στα τηλέφωνα και όλοι μαζί συσκέπτονταν με την τεχνική του «καταιγισμού ιδεών» προκειμένου να βρουν λύση.

Εφαρμογή του Εκπαιδευτικού Δράματος

Η πρώτη υπόθεση που θα αναλάμβαναν οι Σπουδαίοι Ερευνητές προέκυψε από ένα «τηλεφώνημα» που έκανε η νηπιαγωγός στο γραφείο τους λέγοντας πως χρειαζόταν τη βοήθειά τους και έκλεισε ένα ραντεβού μαζί τους. Εναλλακτικά θα μπορούσε να σταλεί μια επιστολή στο γραφείο των Σπουδαίων Ερευνητών, την οποία θα είχε ετοιμάσει η νηπιαγωγός.
Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε η τεχνική «Δάσκαλος σε ρόλο» σε συνδυασμό με την «ανακριτική καρέκλα». Η νηπιαγωγός εξήγησε στα παιδιά πως για λίγο θα παίξει το ρόλο της μητέρας της μικρής Ελένης και ότι αυτό θα συμβεί μόλις φορέσει ένα συγκεκριμένο καπέλο (που τους το έδειξε).Η νηπιαγωγός εμφανίστηκε, λοιπόν, στην ομάδα των Σπουδαίων Ερευνητών παίζοντας το ρόλο της και τους εξήγησε τι πρόβλημα υπάρχει με την κόρη της. Ενθάρρυνε τα παιδιά να της κάνουν όσες ερωτήσεις ήθελαν και τους ζήτησε να τη βοηθήσουν. Τα παιδιά πρότειναν διάφορες λύσεις τις οποίες κατέγραψε η νηπιαγωγός ως μητέρα της Ελένης.

Τα παιδιά έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να μάθουν να γράφουν το όνομα της μικρής Ελένης (καθώς δεν είχαμε καμιά Ελένη στην τάξη) και γι’ αυτό ζήτησαν από τη «μητέρα» της να τους το γράψει. Επίσης, έδειξαν να πιστεύουν ότι τη λύση θα εύρισκαν οι συμμαθητές της μικρής Ελένης και γι’ αυτό πρότειναν στη «μητέρα» της να τους στείλει ένα γράμμα για να τους πει τι την προβληματίζει και στη συνέχεια να τους επισκεφτεί για να μιλήσει μαζί τους.

Μάλιστα, επειδή η διαδικασία της επιστολογραφίας τα ενθουσίασε ιδιαιτέρως, κάποια από τα παιδιά υπαγόρευσαν στη «μητέρα» της μικρής Ελένης ένα γράμμα για να της το δώσει εκ μέρους τους. Το ενδιαφέρον είναι ότι είχαν «μπει στο πετσί του ρόλου τους» τόσο που αναφέρθηκαν στους εαυτούς τους ως «μεγάλους επιστήμονες», που μάλιστα έχουν και δικά τους παιδιά τα οποία θα έπαιζαν ευχαρίστως με τη μικρή Ελένη. Έπειτα, αποχαίρετησαν τη «μητέρα» της Ελένης, εκφράζοντας την επιθυμία να την ξαναδούν σύντομα.

Το γράμμα για τη μικρή Ελένη που υπαγόρευσαν και υπέγραψαν μερικά από τα παιδιά

Η τεχνική που ακολουθούθηκε στη συνέχεια ήταν αυτή του «παιχνιδιού ρόλων» προκειμένου τα παιδιά να βρουν βιωματικά μια λύση στο πρόβλημα. Στη δραστηριότητα αυτή πήραν μέρος μόνο τα παιδιά που ήθελαν, καθώς συμφωνήσαμε να τραβήξουμε και βίντεο και υπήρχαν παιδιά που ντρέπονταν ακόμη να εκτεθούν σε τέτοιο βαθμό. Μια μικρή ομάδα παιδιών ανέλαβε τους ρόλους των συμμαθητών και φίλων της μικρής Ελένης. Ένα κορίτσι ανέλαβε το ρόλο της δασκάλας, αν και αποσύρθηκε στη συνέχεια από τη δράση. Αυθόρμητα το προνήπιο που είχαν αποκλείσει τα υπόλοιπα παιδιά, ανέλαβε το ρόλο της μικρής Ελένης. Αυτό έγινε οικειοθελώς και μάλιστα θεωρήθηκε ως κάτι αναμενόμενο από την ομάδα.
Η ομάδα επινόησε μια μικρή ιστορία με τα βασικά θέματα που την απασχολούσαν και τη χώρισε σε σκηνές ώστε να είναι πιο εύκολη η δραματοποίησή της. Στην πρώτη σκηνή τα παιδιά έπαιζαν μόνα τους με παζλ. Στην επόμενη τα πλησίασε η μικρή Ελένη και τους ζήτησε να παίξει μαζί τους, αλλά αυτά την αγνόησαν. Στη συνέχεια, η Ελένη απευθύνθηκε στη «δασκάλα» της η οποία της είπε ότι δε χρειάζεται να κλαίει και τη συμβούλευσε να συζητήσει με τα παιδιά. Σε επόμενη σκηνή, η Ελένη πλησίασε πάλι τα παιδιά και μίλησε μαζί τους εξηγώντας τους πώς την έκανε να νιώθει η συμπεριφορά τους. Τα παιδιά συζήτησαν μαζί της και αποφάσισαν να της δώσουν την ευκαιρία να παίξει μαζί τους. Στην τελική σκηνή μάλιστα έφεραν κι ένα καινούριο παιχνίδι για να την καλωσορίσουν στην ομάδα τους και να παίξουν όλοι μαζί.

                                                                           Τα παιδιά παίζουν χωρίς τη μικρή Ελένη         Η μικρή Ελένη τους ζητά να παίξει μαζί τους

Μετά από τη δραστηριότητα ακολούθησε προβολή των βιντεοσκοπημένων αποσπασμάτων και συζήτηση. Τα παιδιά συζήτησαν και για το πώς έπαιξαν τους ρόλους τους, αλλά και για το πώς αισθάνθηκαν. Τα απασχόλησε ιδιαίτερα το πώς αισθανόταν η μικρή Ελένη και συμφώνησαν στο τέλος ότι σε κανέναν τους δεν άρεσε να αισθάνεται έτσι. Χωρίς να αναφερθούν καθόλου στο πραγματικό περιστατικό της τάξης, με την «ευκολία» που τους πρόσφεραν οι ρόλοι που υποδύονταν (όσο κι αν ταίριαζαν με την πραγματικότητα τελικά), κατέληξαν ότι είναι καλύτερα να παίζουν όλοι μαζί. Στο τέλος μάλιστα αποφάσισαν να στείλουν τα βίντεο στη μικρή Ελένη για να τη βοηθήσουν να βρει λύση στο πρόβλημά της.

Η λύση του Εκπαιδευτικού Δράματος

Στη τελευταία φάση του Δράματος οι Σπουδαίοι Ερευνητές έλαβαν στο γραφείο τους μία επιστολή από τη μικρή Ελένη στην οποία τους ευχαριστούσε για τη βοήθειά τους. Έδειξαν ιδιαίτερα ικανοποιημένοι που τα κατάφεραν στην πρώτη τους «αποστολή» και εξέφρασαν την επιθυμία να αναλάβουν κι άλλες.

Το γράμμα της μικρής Ελένης προς τους Σπουδαίους Ερευνητές

Σαν τελευταία δραστηριότητα έγινε η πρόταση στα παιδιά να ξαναπούμε το παιχνίδι της μικρής Ελένης αλλάζοντας όμως τους στίχους έτσι ώστε να ταιριάζει με το πώς ένιωθε τώρα η Ελένη. Το τραγούδι που προέκυψε από την ομάδα ήταν το εξής:

«Η μικρή Ελένη

μ’ όλους τώρα παίζει

και είναι χαρούμενη

πολύ, πολύ, πολύ!».

Λίγες εβδομάδες αργότερα...

Τα παιδιά συνέχισαν να μιλάνε για την ιστορία της μικρής Ελένης για αρκετές ημέρες μετά τη λήξη του Εκπαιδευτικού Δράματος. Συχνά εξέφραζαν την επιθυμία τους να ξαναμιλήσουν με τη μητέρα της και στις αυθόρμητες δραστηριότητες έφτιαχναν ζωγραφιές για να της χαρίσουν στην Ελένη και προσπαθούσαν να γράψουν το όνομά της. Το σκίτσο της μικρής Ελένης παρέμεινε κρεμασμένο στον τοίχο για πολλές μέρες γιατί τη θεωρούσαν πλέον «συμμαθήτριά» τους, μόνο που της έφτιαξαν ένα ωραίο χαμόγελο με την πλαστελίνη.

Αναφορικά με το πραγματικό περιστατικό της τάξης που έδωσε την αφορμή για το Εκπαιδευτικό Δράμα, υπήρξε θετική εξέλιξη. Φυσικά, αυτό δεν οφειλόταν αποκλειστικά στο Εκπαιδευτικό Δράμα, ωστόσο έβαλε κι αυτό ένα λιθαράκι ώστε να βελτιωθεί το κλίμα στην τάξη και τα παιδιά να εντάξουν ευκολότερα στην ομάδα το προνήπιο που ως τότε θεωρούσαν «μωρό». Άλλωστε, όλη η ομάδα παραδέχτηκε ότι το συγκεκριμένο παιδί είχε παίξει πολύ καλά το ρόλο της μικρής Ελένης και είχε βοηθήσει έτσι τους Σπουδαίους Ερευνητές στην αποστολή τους.

Τέλος, το συγκεκριμένο σχέδιο μαθήματος μπορεί να συνδυαστεί με το αντικείμενο Παιδί και Ανθρωπογενές Περιβάλλον, όπου τα παιδιά μπορούν να ασχοληθούν με την έννοια της φιλίας ή ακόμα, αν υπάρξει ενδιαφέρον, να αποτελέσει αφορμή για ένα project με θέμα τα παραδοσιακά παιχνίδια. Στη δική μας τάξη υπήρξε έντονο ενδιαφέρον για το θέμα της φιλίας, το οποίο μας απασχόλησε για αρκετό καιρό με διάφορες δραστηριότητες.

ΤΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΘΑ ΤΑ ΒΡΕΙΤΕ ΕΔΩ:

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ "Η ΜΙΚΡΗ ΕΛΕΝΗ..."