ΟΡΓΑΝΩΣΗ & ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΩΝΙΑΣ ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ - ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ & ΙΔΕΕΣ

Μία από τις γωνιές που προσελκύουν το ενδιαφέρον των παιδιών στο νηπιαγωγείο είναι και αυτή της δραματοποίησης. Πώς όμως μπορούμε να την οργανώσουμε ώστε να είναι λειτουργική κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς; Στη συνέχεια ακολουθούν κάποιες βασικές υποδείξεις για τον κατάλληλο χώρο και χρόνο οργάνωσης της γωνιάς δραματοποίησης, για τον απαιτούμενο εξοπλισμό της, καθώς και για την καλύτερη δυνατή αξιοποίησή της. Αρχικά ωστόσο θα γίνει και μια σύντομη αναφορά στην ονομασία αυτής της γωνιάς.

Ονομασία

Η αλήθεια είναι πως η συγκεκριμένη γωνιά αναφέρεται με μια πληθώρα ονομάτων, όπως «γωνιά δραματοποίησης», «γωνιά θεάτρου», «γωνιά μεταμφίεσης» κ.τ.λ. Για λόγους ευκολίας ωστόσο στο παρόν κείμενο θα χρησιμοποιηθεί ο όρος «γωνιά δραματοποίησης». Αν και ουσιαστικά οι διάφορες ονομασίες παραπέμπουν και σε διαφορετικές χρήσεις, ωστόσο υπάρχει μια «συμφωνία» με το σε ποια γωνιά αναφερόμαστε άσχετα με το ποια ονομασία χρησιμοποιούμε. Παρόλα αυτά, μια σύντομη αναφορά στις πιο κοινές ονομασίες μπορεί να μας δώσει μια ιδέα για τις διάφορες χρήσεις που μπορεί να έχει αυτή η γωνιά.

Γωνιά δραματοποίησης: Ως όρος χρησιμοποιείται κυρίως στο Δ.Ε.Π.Π.Σ. και στον Οδηγό Νηπιαγωγού, αλλά και σε άλλα επίσημα κείμενα. Στην πράξη όμως δε βοηθά πάντα τα παιδιά να καταλάβουν τι γίνεται σε αυτή τη γωνιά, καθώς σαν λέξη δε σημαίνει κάτι για τα παιδιά, παρά μόνο σε πολύ δουλεμένες ομάδες που έχουν εξοικειωθεί με τον όρο της «δραματοποίησης».Επίσης, μπορεί να νιώθουμε ότι περιορίζει κάπως τις δυνατότητες αξιοποίησης αυτής της της γωνιάς αυστηρά στη δραματοποίηση ιστοριών.

Γωνιά μεταμφίεσης: Χρησιμοποιείται πολύ συχνά σαν όρος, αν και περιορίζει κατά πολύ το πεδίο χρήσης της γωνιάς, καθώς αναφέρεται κυρίως στον εξοπλισμό και όχι στην αξιοποίησή του. Έτσι συχνά καταλήγει σε μια γωνιά με ρούχα και νήπια που τρέχουν γύρω-γύρω φορώντας τα, αφού δεν υπονοεί τι μπορούν να κάνουν με αυτά.

Γωνιά θεάτρου ή θεατρική γωνιά: Αντίθετα με τους προηγούμενους είναι πολύ ευρύς όρος, καθώς αναφέρεται και στο θέατρο σαν γνωστικό αντικείμενο (η γωνιά όπου μαθαίνουμε για το θέατρο) αλλά και σαν μέσο διδασκαλίας (η γωνιά όπου μαθαίνουμε μέσω του θεάτρου). Επίσης, μπορεί να νιώσουμε ότι μας δεσμεύει στη δημιουργία μιας παράστασης σαν αυτοσκοπό.

Γωνιά θεατρικού παιχνιδιού: Είναι αρκετά πιο ολοκληρωμένος όρος που εξυπονοεί πολλαπλές χρήσεις προσφέροντας ένα ευρύ πεδίο δράσης στον εκπαιδευτικό και τα παιδιά. Ακόμη η χρήση του όρου «παιχνίδι» προσελκύει τα παιδιά να την επιλέξουν ως γωνιά απασχόλησής τους.

Ευφάνταστα ονόματα που τα βρίσκει η ομάδα: Τέλος, είναι συχνό φαινόμενο η γωνιά αυτή να παίρνει το όνομά της από την ίδια την ομάδα που συχνά εφευρίσκει ευφάνταστα ονόματα όπως π.χ. η γωνιά με τους θησαυρούς ή η γωνιά με τους ήρωες, κ.ά. Με τον τρόπο αυτό τα ίδια τα παιδιά εμπλέκονται στην ονοματοδοσία της γωνιάς και καθορίζουν ευκολότερα το πεδίο δράσης αλλά και τους κανόνες χρήση της.

Χρόνος – χώρος οργάνωσης

 
Χρόνος οργάνωσης: Η γωνιά δραματοποίησης συνήθως δεν οργανώνεται από τις πρώτες μέρες της σχολικής χρονιάς, αλλά στην πορεία της (συχνά αφού έχουν περάσει 1-2 μήνες από την έναρξη της χρονιάς). Η αλήθεια είναι πως έχει αρκετούς κανόνες για τη χρήση της, που καλό είναι να μη συμπέσουν με την εκμάθηση των αρχικών βασικών κανόνων. Επίσης, χρειάζεται κάποιο εξοπλισμό, ο οποίος καλό είναι να συγκεντρωθεί σταδιακά από όλη την ομάδα, κάτι που χρειάζεται περισσότερο χρόνο προφανώς. Ακόμη, χρειάζεται αρκετή δουλειά με την ομάδα (ασκήσεις γνωριμίας, εμπιστοσύνης και δεσίματος της ομάδας, παιχνίδια με το σώμα και τις αισθήσεις, σύντομες δραματοποιήσεις και παιχνίδια ρόλων στην παρεούλα) ώστε σταδιακά τα παιδιά να αντιληφθούν πώς μπορούν να την αξιοποιήσουν. Παρόλα αυτά, αν έχουμε μια ομάδα αρκετά δουλεμένη και που έχει πολλά παιδιά από την περσινή μας χρονιά, μπορούμε να θέσουμε σε λειτουργία τη γωνιά μας αρκετά πιο σύντομα.

Χώρος: Καθώς είναι μια γωνιά που χρειάζεται ευρύ χώρο δράσης και αρκετά υλικά, καλό είναι να τοποθετείται σε σημεία με αρκετό διαθέσιμο χώρο, χωρίς ωστόσο να αποθαρρυνόμαστε αν διαθέτουμε μόνο μια πολύ μικρή τάξη. Αν ο χώρος είναι πρόβλημα, μπορούμε να τοποθετήσουμε τα υλικά μας σε (τροχήλατα κατά προτίμηση) μπαούλα και να μεταφέρουμε το χώρο δράσης στην παρεούλα.Άλλωστε, αν ασχολούμαστε κυρίως με τη δραματοποίηση ιστοριών μπορεί να μας βολεύει περισσότερο να βρίσκεται η γωνιά κοντά στην παρεούλα ή ακόμα και κοντά στη βιβλιοθήκη. Επίσης, μπορεί να θέλουμε να αξιοποιήσουμε και τα τραπεζάκια της τάξης μας ή άλλες γωνιές όπως το κουκλόσπιτο ή το μαγαζάκι. Ακόμη, είναι χρήσιμο να μη βρίσκεται πολύ μακριά από τη γωνιά εικαστικών, αφού πολύ συχνά ο εξοπλισμός της προκύπτει από δουλειά που γίνεται σε αυτή τη γωνιά. Ωστόσο, καλό θα είναι να μη βρίσκεται πολύ κοντά σε «ήσυχες» γωνιές όπως της γραφής ή των μαθηματικών, αλλά και σε πολύ θορυβώδεις όπως του οικοδομικού υλικού.

Εξοπλισμός

Η γωνιά δραματοποίησης μπορεί να φαίνεται ότι απαιτεί πολλά υλικά για να είναι πλήρως εξοπλισμένη, αυτό όμως δεν πρέπει να μας αγχώνει. Τα περισσότερα από αυτά τα υλικά μπορούμε να τα συγκεντρώσουμε με τη βοήθεια των παιδιών και των γονιών τους, τα περισσότερα άλλωστε βρίσκονται σε όλα τα σπίτια, επίσης μπορούμε να τα δανειστούμε από άλλες γωνιές, αλλά και – το σημαντικότερο – μπορούμε να τα κατασκευάσουμε μαζί με τα παιδιά. Ακολουθούν μερικές προτάσεις για υλικά και αντικείμενα που θα μας φανούν χρήσιμα:

Για τη διαμόρφωση του χώρου: διάφορα υφάσματα, φόδρες, τουλουπάνια, χαρτί του μέτρου. Χαρτόνια και χαρτόκουτα. Τραπεζάκια και καρέκλες, στρωματάκια, παραβάν, κουρτίνα, μπαούλα. Καθρέφτης (ολόσωμος κατά προτίμηση). Κρεμάστρες ή καλόγερος για τα κοστούμια. Επίσης, cd-player και διάφορα αυτοσχέδια ή μη μουσικά όργανα.
Ως στοιχεία μεταμφίεσης: είδη θεατρικού μακιγιάζ, κατάλληλα για μικρά παιδιά. Διάφορα αξεσουάρ, όπως καπέλα, τσάντες, περούκες, φουλάρια, μαντίλια, στέμματα. Μάσκες έτοιμες ή αυτοσχέδιες. Επίσης θα χρειαστούμε και υλικά κατασκευών (π.χ. χαρτόνια, γκοφρέ, ψαλίδια, κόλλες, μαρκαδόρους) για να ετοιμάσουμε κοστούμια, μάσκες ή σκηνικά αντικείμενα.
Ως σκηνικά αντικείμενα: μπαστούνια, σπαθιά, ασπίδες, κούκλες, κουζινικά και ψεύτικα τρόφιμα, καλάθια, αυτοκινητάκια, κ.ά.
Ως εξωτερικά ερεθίσματα για αυτοσχεδιασμούς:περιοδικά, εφημερίδες, βιβλία, αφίσες, πίνακες ζωγραφικής, εικόνες, φωτογραφίες, cds.

Αξιοποίηση της γωνιάς

Στη συνέχεια ακολουθούν κάποιοι βασικοί κανόνες για τη χρήση της γωνιάς δραματοποίησης και μερικές προτάσεις δραστηριοτήτων που μπορούν να πραγματοποιηθούν σε αυτή τη γωνιά.

Κανόνες: Όπως και κάθε άλλη γωνιά, έτσι και η γωνιά δραματοποίησης για να λειτουργήσει σωστά και να αξιοποιηθεί στο έπακρο έχει κάποιους βασικούς κανόνες στη χρήση της, οι οποίοι καλό είναι να συζητηθούν εξαρχής με τα παιδιά, αν και μπορούν και να προκύπτουν αβίαστα μέσα από τυχόν μικροπροβλήματα. Έτσι, είναι βασικό να καθοριστεί ο αριθμός των παιδιών που μπορούν να απασχολούνται κάθε φορά στη γωνιά. Αυτό ωστόσο δε μπορεί να είναι πάντα δεσμευτικό, ανάλογα με τη χρήση της γωνιάς (π.χ. μπορεί κάποιες φορές να θέλουμε μια μεγάλη ομάδα παιδιών ή ακόμα και όλα τα παιδιά να πάρουν μέρος σε ένα αυτοσχεδιασμό ή μια δραματοποίηση στο πλαίσιο μιας δραστηριότητας). Ακόμη, πολύ βασικός κανόνας είναι ο σεβασμός που πρέπει να δείχνουμε και στον εξοπλισμό της γωνιάς αλλά και στους άλλους (π.χ. προσέχουμε να μην καταστρέψουμε τα αντικείμενα, να μη χτυπήσουμε τους άλλους όταν παίζουμε με τα σπαθιά κ.ά.). Είναι απαραίτητο να δοθεί μεγάλη έμφαση στη συνεργασία μεταξύ των παιδιών που παίζουν στη γωνιά, στο πώς μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους για τη διανομή ρόλων, στο τι σημαίνει να γινόμαστε θεατές ή ηθοποιοί και πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε. Τέλος, όπως σε κάθε γωνιά, βασικός κανόνας είναι το συμμάζεμα και η τακτοποίηση μετά τη χρήση της, ειδικότερα αν τα παιδιά έχουν δανειστεί και υλικά από άλλες γωνιές (π.χ. τα κουζινικά ή τα φρούτα).

Προτάσεις δραστηριοτήτων

Το ενδιαφέρον με τη γωνιά δραματοποίησης είναι ότι μπορεί να αξιοποιηθεί και κατά τη διάρκεια της ελεύθερης απασχόλησης των παιδιών στις γωνιές, αλλά και στο πλαίσιο οργανωμένων δραστηριοτήτων. Στη γωνιά αυτή μπορούμε να ασχοληθούμε με:

• τη δραματοποίηση μύθων και ιστοριών που έχουμε συζητήσει στην παρεούλα ή έχουμε διαβάσει στη βιβλιοθήκη. Ουσιαστικά «ζωντανεύουμε» τα γραπτά ή προφορικά κείμενα δίνοντάς τους σκηνική υπόσταση. Τα παιδιά εμπλέκονται στο χωρισμό σε σκηνές, στη διανομή ρόλων, στην κατασκευή σκηνικών και κοστουμιών και στην επίλυση σκηνικών προβλημάτων (π.χ. πώς παρουσιάζουμε την αρπαγή της Περσεφόνης).
• τη δραματοποίηση ποιημάτων ή τραγουδιών: Δουλεύουμε με παρόμοιο τρόπο, με πρόσθετη δυσκολία τη δημιουργία διαλόγων ή την προσθήκη ρόλων.
• τη αναπαράσταση εικόνων, πινάκων ζωγραφικής, φωτογραφιών: με τη βοήθεια της τεχνικής της «παγωμένης εικόνας», όπου τα παιδιά παρουσιάζουν μια στιγμή δραματικής έντασης με ακινησία ή
• της τεχνικής του αυτοσχεδιασμού: όπου τα παιδιά δημιουργούν και παίζουν μια ιστορία για το πριν ή το μετά των εικόνων αυτών.
• την εμπέδωση θεμάτων με τα οποία ασχολούμαστε: Με τεχνικές όπως η παντομίμα, ο αυτοσχεδιασμός  ή το εκπαιδευτικό δράμα τα παιδιά προσεγγίζουν βιωματικά τα θέματα πάνω στα οποία δουλεύουν (π.χ. μυθολογία,επαγγέλματα,ελιά, συναισθήματα κ.τ.λ.).
• την αναπαράσταση εθίμων, όπως π.χ. τα κάλαντα, όπου τα παιδιά έρχονται σε επαφή με διάφορα έθιμα μέσα από παιχνίδια ρόλων.
• τη δημιουργική ανάγνωση και αφήγηση παραμυθιών: Μέσα από τη δραματοποίηση, την παντομίμα και τον αυτοσχεδιασμό τα παιδιά έρχονται σε επαφή με γνωστά παραμύθια από μια άλλη οπτική. Έχουν την ευκαιρία όχι μόνο να τα «ζωντανέψουν», αλλά και να δημιουργήσουν δικές τους παραλλαγές ήεναλλακτικά φινάλε για τα αγαπημένα τους παραμύθια.
• τη δημιουργία πρωτότυπων ιστοριών/παραμυθιών/διαλόγων από την ομάδα μέσα από το θεατρικό παιχνίδι: Τα παιδιά δημιουργούν τις δικές τους ιστορίες παίζοντας. Συχνά το παιχνίδι αυτό καταλήγει και στη δημιουργία αυτοσχέδιων σκετς που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και σε γιορτές ή εκδηλώσεις που ετοιμάζουμε, καθώς πολλές φορές τα παιδιά εμπνέονται από τα θέματα με τα οποία ήδη ασχολούνται στο νηπιαγωγείο.
• το δημιουργικό παιχνίδι ρόλων: Τα παιδιά παίζουν την οικογένεια, το σχολείο, τους δεινόσαυρους κ.τ.λ. δημιουργώντας δικούς τους ρόλους και μύθους.
• τη δημιουργία και τη χρήση της μάσκας: Τα παιδιά κατασκευάζουν στο πλαίσιο οργανωμένων ή αυθόρμητων δραστηριοτήτων μάσκες, τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν σε παιχνίδια ρόλων ή σε οργανωμένες θεατρικές αναπαραστάσεις.
• τη γνωριμία με το κουκλοθέατρο και το θέατρο σκιών: Εκτός από τον/ην εκπαιδευτικό ή έμπειρους επαγγελματίες που παρουσιάζουν παραστάσεις κουκλοθέατρου ή θεάτρου σκιών στα παιδιά, είναι πολύ σημαντικό να έχουν και τα ίδια την ευκαιρία να δημιουργήσουν τις δικές τους κούκλες/φιγούρες για να παίξουν τις δικές τους ιστορίες.
• τη γνωριμία με τον εαυτό τους: το σώμα τους, τα εκφραστικά τους μέσα και τα συναισθήματα μέσα από ασκήσεις δραματικής τέχνης.
• τη γνωριμία με το ευρύτερο περιβάλλον τους: μέσα από το θεατρικό παιχνίδι ή το εκπαιδευτικό δράμα σε μια προσπάθεια να κατανοήσουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Τα παιδιά αναπαριστούν πραγματικές ή φανταστικές καταστάσεις από τον κόσμο γύρω τους προσπαθώντας να κατανοήσουν τη λειτουργία του (π.χ. παίζουν τη λαϊκή αγορά, μία επίσκεψη στον παππού ή τη γιαγιά, μία επίσκεψη στο γιατρό κ.τ.λ.).