ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Το Χριστόξυλο

Στα μέρη της Μακεδονίας, τις παραμονές των Χριστουγέννων οι νοικοκύρηδες ψάχνανε στα χωράφια για ένα ξύλο γερό και χοντρό από ελιά ή πεύκο, για να  το πάρουν στο σπίτι και  να το βάλουν να καεί στο τζάκι από τα Χριστούγεννα μέχρι και τα Φώτα. Το έθιμο αυτό το ακολουθούσαν γιατί πίστευαν ότι έτσι ζεσταίνεται ο Χριστός στην παγωμένη φάτνη, στη Βηθλεέμ. Πριν φέρει ο νοικοκύρης το Χριστόξυλο στο σπίτι, η νοικοκυρά φρόντιζε να καθαρίσει καλά όλο το σπίτι, αλλά κυρίως το τζάκι, ώστε να μην μείνει καθόλου παλιά στάχτη. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, όταν ετοιμαζόταν η οικογένεια να καθίσει στο τραπέζι ο νοικοκύρης άναβε στο τζάκι το Χριστόξυλο και όλοι έκαναν την ευχή να μη σβήσει καθόλου η φωτιά όλο το δωδεκαήμερο, δηλαδή τις ημέρες από την Παραμονή των Χριστουγέννων ως και τα Φώτα.

 

Στη Θεσσαλία:

Το ψήσιμο του γουρουνιού:

Ανήμερα των Χριστουγέννων, άγρια χαράματα, οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία κι έπειτα αφού τελειώσει η θεία λειτουργία, σε σπίτια και αυλές ψήνουν “τη γουρνάδα“, όπου το ψήσιμο συνοδεύεται από καλή παρέα, κυρίως μεταξύ συγγενών και άφθονο κρασί ή τσίπουρο με μεζέ και διάφορα γλυκά.

Το «τάισμα» της βρύσης:

Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γινόταν το λεγόμενο “τάισμα” της βρύσης. Οι κοπέλες, τα χαράματα των Χριστουγέννων, αλλού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, πήγαιναν στην πιο κοντινή βρύση “για να κλέψουν το άκραντο νερό”. Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δε βγάζουν λέξη σ’ όλη τη διαδρομή. Βάζανε στις βρύσες του χωριού  βούτυρο και μέλι, με την ευχή «όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους». Για να έχουν καλή σοδειά, όταν έφταναν  εκεί, την [βρύση] την  “ταΐζαν”, με διάφορες λιχουδιές, όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Έλεγαν μάλιστα πως όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο. Έπειτα έριχναν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, “κλέβαν νερό” και γύριζαν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες μέχρι να πιούνε όλοι από το άκραντο νερό. Με το ίδιο νερό ράντιζαν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούσαν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια.

Το πάντρεμα των ξύλων:

Την παραμονή των Χριστουγέννων σε πολλά μέρη της Ελλάδας “παντρεύαν”, τη φωτιά. Έπαιρναν, δηλαδή ένα ξύλο με θηλυκό όνομα π.χ. κερασιά και ένα με αρσενικό όνομα, συνήθως από αγκαθωτά δέντρα. Τα αγκαθωτά δέντρα, κατά τη λαϊκή αντίληψη, απομακρύνουν  τους καλικάντζαρους.

Στη Θεσσαλία, επιστρέφοντας από την εκκλησία στο σπίτι, τα κορίτσια έβαζαν παραδίπλα στο αναμμένο τζάκι κλωνάρια κέδρου που τα ξεδιάλεγαν, ενώ τα αγόρια τοποθετούσαν κλαδιά από αγριοκερασιά. Τα μικρά αυτά κλάδιά δέντρων αντιπροσώπευαν  τις προσωπικές τους επιθυμίες για την πραγματοποίηση μιας όμορφης ζωής. Φρόντιζαν μάλιστα τα κλαδιά αυτά να είναι λυγερά και παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον ποιο κλωνάρι θα καεί πρώτο, καθώς λέγανε πως αυτό είναι καλό σημάδι για το κορίτσι ή το αγόρι, αντίστοιχα, και συγκεκριμένα πως θα ήταν αυτό που θα παντρευτεί πρώτο.

Σε όλη την Ελλάδα:

Το Χριστόψωμο:

Το «Ψωμί του Χριστού», όπως λέει και το όνομά του το έφτιαχναν οι νοικοκυρές την Παραμονή των Χριστουγέννων, με ευλάβεια και ειδική μαγιά. Επάνω χάραζαν οπωσδήποτε το σταυρό και γύρω – γύρω έφτιαχναν διάφορα σχέδια και στολίδια με ζυμάρι. Την ημέρα των Χριστουγέννων, ο νοικοκύρης του σπιτιού, αφού σταύρωνε τα Χριστόψωμο το έκοβε σε κομμάτια και το μοίραζε στα μέλη της οικογένειας.

Στην Πελοπόννησο:

Δυο – τρεις μέρες πριν από την ημέρα των Χριστουγέννων ζύμωναν καρβέλια με ψωμί. Το ένα από αυτά που τρώγανε και ανήμερα τα Χριστούγεννα ήταν το ψωμί του Χριστού και το έπλαθαν σε σχήμα σταυρού. Τα άλλα Χριστόψωμα τα έκαναν με αμύγδαλα και καρύδια.

Τα κάλαντα:

Τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα τα παιδιά τα ψάλλουν είτε την παραμονή είτε ανήμερα. Τα παιδιά ρωτάνε «να τα πούμε;» και η νοικοκυρά απαντάει «ναι» ,τότε τα παιδιά ξεκινάνε να τραγουδάνε τα κάλαντα που τα τελειώνουν πάντα με ευχές για καλοτυχία του σπιτιού όλο το χρόνο. Παλαιότερα η κάθε παρέα που έλεγε τα κάλαντα χτυπούσε τις πόρτες των σπιτιών με ξύλα και μόλις η νοικοκυρά τους άνοιγε κατευθύνονταν στο τζάκι και ανακάτευαν την φωτιά με το ξύλο, λέγοντας ευχές για τη νέα χρονιά. Στο τέλος τα παιδιά μοιράζονταν καραμέλες και διάφορα άλλα κεράσματα που έπαιρναν ως αντίτιμο για τα κάλαντα και τις ευχές.

 

Παρακάτω περιέχονται δείγματα από τις διαφάνειες με εικόνες  σε μικρογραφία:

 

 

Στο παρακάτω pdf αρχείο περιέχονται οι εικόνες, για να τις εκτυπώσετε:

 

Έθιμα των Χριστουγέννων (δεξί κλικ – ‘Save Link As’)